Vergi Mükellefiyeti Nedir?
12.06.2024Vergi mükellefiyeti, GİB tarafından belirlenen Vergi Usul Kanunu'na göre vergisel yükümlülük doğuran herhangi bir fiili gerçekleştiren tüm gerçek ve tüzel kişilere verilen unvandır. Devlete kazancından belirli bir pay ödemekle yükümlü olan herhangi bir birey veya ticari kuruluş, vergi mükellefi olabilir. Vergi mükellefiyeti ile ilgili merak edilen tüm hususları bu yazıda detaylı bir şekilde ele aldık.
Vergi Mükellefi Kimdir?
Vergi mükellefi olmak için kişinin mal varlığına sahip olması, ticari faaliyette bulunması veya kazanç elde etmesi gerekir. Ayrıca yabancı yatırımcılar veya uluslararası ticaret yapan kuruluşlar da “Vergi mükellefi kimdir?” sorusuna yanıt olabilir. Ülkemizdeki her gerçek veya tüzel kişinin bir vergi numarası bulunması da bu mükellefiyetin kapsamını ispatlar niteliktedir.
Vergi Sorumlusu Kimdir?
Vergi sorumlusu, alacaklı vergi dairesi ile borç yükümlülüğü bakımından muhatap olan kişidir. Bu bağlamda, vergiyi doğuran olay vergi sorumlusunun kişiliğinde gerçekleşmez. Bir başka deyişle vergi borcu, doğrudan sorumlunun yükümlülüğüne girmez. Vergi dairesi, yalnızca borcun ödenmesi için vergi sorumlusu ile muhatap olur.
Vergi Mükellefi ile Vergi Sorumlusunun Farkı Nedir?
Vergi mükellefi, kanunlara göre vergiyi ödemekle yükümlü olan kişidir. Vergi sorumlusu ise yalnızca ödeme bakımından alacaklı vergi dairesine sorumludur.
Vergi mükellefiyetinde ilgili borcu doğuran olay, sorumluya bağlı olarak gerçekleşir. Dolayısıyla mükellef vergiyi ödemekle yükümlüdür. Ancak vergi sorumluluğunda borcun kaynağı ilgili birey haricinde gelişir. Bu nedenle mükellef ile sorumlu arasındaki temel fark, vergi borcunu ödeme yükümlülüğüdür.
Kaç Çeşit Vergi Mükellefi Vardır?
Bir kurumun veya bireyin vergisel yükümlülükleri, vergi ve mükellefiyet türlerine göre farklı şekillerde sınıflandırılır. Vergi sistemlerinin genel yapısını yansıtan bu sınıflandırmalar, mükelleflerin vatandaşlık görevlerine dair sorumluluklarını şekillendirir.
Vergi Türlerine Göre Mükellefler
Vergi sistemleri, toplumların mali ihtiyaçlarını karşılamak ve kamu hizmetlerini finanse etmek amacıyla vergi toplama mekanizmalarını kullanır. Bu mekanizmalar, çeşitli vergi ve mükellefiyet türlerine göre farklı kategorilere ayrılır:
Gelir Vergisi Mükellefi: Türkiye'de yerleşmiş olanlar, resmî daire ve müesseselere bağlı olanlar, yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları bu grupta yer alır.
Kurumlar Vergisi Mükellefi: Sermaye şirketleri, kooperatifler, kamu kuruluşları, dernek veya vakıflara ait işletmeler, iş ortaklıkları bu kapsamdadır.
Katma Değer Vergisi Mükellefi: Mal ve hizmet teslimi yapanlar, ithal edenler, transit taşımacılıkla uğraşanlar, bazı hizmet ve faaliyetleri gerçekleştirenler bu verginin mükellefleridir.
Özel Tüketim Vergisi Mükellefi: Belirli malların imal, inşa veya ithalini yapanlar, motorlu araç ticaretiyle uğraşanlar, kullanmak üzere ithal edenler ÖTV ödemekle yükümlüdür.
Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Mükellefi: Bankalar, sigorta şirketleri, bankerler, ikraz işleriyle uğraşanlar bu gruba dâhildir.
Mükellefiyet, bireylerin ve işletmelerin mali durumlarını etkileyen önemli bir faktör olduğundan dikkatle yönetilmesi gereken bir konudur. Eğer yeni bir ortaklık kurmayı planlıyor ve vergisel yükümlülüklerinizi merak ediyorsanız “Şahıs şirketi nasıl kurulur?” isimli yazımıza göz atabilirsiniz.
Mükellefiyet Türlerine Göre Mükellefler
Her mükellefiyet türü, vergi süreçlerinde farklı gereklilikler ve sorumluluklar getirir. Bu sürecin vergi hukukunun temel prensipleri doğrultusunda yönetilmesi önemlidir.
Tam mükellefiyet nedir?
Tam mükellefiyet, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarına göre belirli kategorilere ayrılan bir vergi statüsüdür. Gelir Vergisi Kanunu'na göre Türkiye'de yerleşik olan veya kabul edilenler, resmî daireler ve şirketlerin yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları, elde ettikleri gelirin tamamını vergilendirmelidir. Kurumlar Vergisi Kanunu'na göre ise sermaye şirketleri, kooperatifler, kamu kuruluşları ve Türkiye'de iş merkezi bulunan iş ortaklıkları hem ülke içinde hem de dışında elde ettikleri kazancın tamamını vergilendirir.
Dar mükellefiyet nedir?
Gelir Vergisi Kanunu'na göre dar mükellefiyet kapsamında Türkiye'de ikamet etmeyen gerçek kişiler, sadece ülkede sağladıkları kazançlar üzerinden vergilendirilir. Kurumlar Vergisi Kanunu'na göre ise Türkiye'de merkezî bulunmayan kooperatifler, kamu kuruluşları, dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmeler ve iş ortaklıkları, sadece Türkiye'deki kazançları üzerinden vergilendirilir. Siz de kurmayı planladığınız ortaklık türüne dair vergisel sorumlulukları ve diğer önemli detayları öğrenmek isterseniz “Limited Şirket Nedir?” isimli içeriğimizi inceleyebilirsiniz.
Vergi Mükellefi Nasıl Olunur?
Bir işletmenin vergi mükellefi olabilmesi için öncelikle ticaret odasına kaydolması gerekir. Ticaret odası kaydı yapıldıktan sonra gerekli belgeler sunularak vergi dairesine başvuruda bulunulabilir. İşe başlama formu, iş yeri tapusu veya kira kontratı, şirket yetkililerine ait imza sirküleri ve nüfus cüzdanı fotokopisi bu belgeler arasındadır.
Belgelerin incelenmesi ve işletmenin faaliyete geçip geçmediğinin kontrol edilmesi için bir denetim gerçekleştirilir. Denetim olumlu sonuçlandığında işletme vergi mükellefiyeti kazanır. Ancak olumsuz sonuçlanması durumunda başvuru reddedilir.
E-Ticaret Vergi Mükellefi Nasıl Olunur?
E-ticaret vergi mükellefiyeti için vergi dairesine şahsen veya online olarak başvurulabilir. Vergi dairesi tarafından yapılan denetleme sonucunda mükellefiyet kazanılabilir. E-ticaret sektöründe faaliyet gösterecek ve ürün satışı yapacak olanlar öncelikle şahıs şirketi kurmak zorundadır. Ancak devlet teşviklerinden yararlananlar vergiden muaf olduğu için mükellefiyet kapsamında yer almazlar. Ancak şirketin mali risk yönetimi stratejilerini güçlü bir zemine konumlandırmak adına bu muafiyetin şartları detaylı bir şekilde araştırılmalıdır. Mükellefiyeti sonlandırmak isteyenler ise işi sonlandırma dilekçesiyle gerçek veya interaktif vergi dairelerine başvurabilir.
Tüzel veya Gerçek Usulde Vergi Mükellefi
Tüzel veya gerçek kişiler vergi mükellefi olup olmadıklarını fiziksel olarak resmî dairelerden veya Dijital Vergi Dairesi sitesinden kolayca kontrol edebilir. İnternet üzerinden “Vergi Mükellefi Sorgulama” panelini kullanarak bu bilgilere erişmek mümkündür.
Vergi Mükelleflerinin Hakları Nelerdir?
Mükelleflerin özellikle vergi incelemesi sırasında kullanabilecekleri birtakım hakları bulunur. Bu haklara dair detayları aşağıda bulabilirsiniz:
Mükellefler, vergi incelemesi esnasında incelemeyi gerçekleştiren personelin kimliğini görme hakkına sahiptir.
İncelemenin iş yerinde yapılması talep edilebilir. Ancak iş yerinin uygun olmaması veya diğer belirtilen zorunlu durumlar nedeniyle inceleme dairede de yapılabilir.
Mükellefler, belgelerin yazılı olarak talep edilmesini isteme hakkına sahiptir. Ayrıca belirli bir süre içinde belgeleri ibraz edemeyecek durumda olanlar için ek süre talep etme imkânı bulunur.
Mükellefler, incelemenin konusu ve kapsamı hakkında bilgi alma hakkına sahiptir. İncelemeye başlamadan önce mükellefe bu konuda açıklama yapılmalıdır.
Mükellefler, görüşmelerde temsilci bulundurma hakkına sahiptir. Defter ve kayıtlarla ilgili yetkili muhasebeci veya mali müşavirin katılması mümkün olabilir.
Fiili envanter masraflarının ödenmesi talep edilebilir.
Mükellefler, incelemeden sonra defterlerinde geri verilmeyen kayıtları tamamlamak için ek süre talep edebilir.
El konulan defterlere kayıtların tamamlanması için ek süre talep edilebilir.
Bu haklar, vergi incelemesi sürecinde mükelleflerin adil bir şekilde muamele görmesini sağlamak açısından önemlidir. Şirketlerin masraf yönetimi stratejilerini oluştururken mükellefiyet haklarına dair detaylı bilgi sahibi olmaları faydalı olacaktır.
Mükellefiyet Nasıl Sonlandırılır?
Mükellefiyet sonlandırma işlemi, vergi dairesine bizzat iletilen dilekçe ile ya da interaktif vergi dairesi üzerinden gerçekleştirilebilir. İş sonlandırma dilekçesinin düzenlenmesi ve gerekli belgelerin sağlanmasıyla birlikte mükellefiyet sonlandırma işlemi de gerçekleştirilmiş olur.
